ದಾರಿ ದೀಪ – 2

December 2, 2020

ಸಾಹಚರ್ಯ ಸೂಕ್ತ

– ಡಾ.ಶ್ರೀರಾಮ ಭಟ್ಟ

ಸಂಗಚ್ಛಧ್ವಂ ಸಂವದಧ್ವಂ ಸಂವೋ ಮನಾಂಸಿ ಜಾನತಾಮ್
ದೇವಾ ಭಾಗಂ ಯಥಾ ಪೂರ್ವೇ ಸಂಜಾನಾನಾ ಉಪಾಸತೇ
ಒಟ್ಟಿಗೆ ಸೇರಿ; ಒಟ್ಟಾಗಿ ಮಾತನಾಡಿ; ನಿಮ್ಮ ಮನದ ಅರಿವು ಸಮರಸವಾಗಲಿ. ಹಿಂದೆ ಹೀಗೇ ದೇವತೆಗಳು ತಮ್ಮ ಭಾಗವನ್ನು ಅರಿವಿನಿಂದ ಪಡೆದಿದ್ದರು.

Contents

ಸಾಹಚರ್ಯ ಸೂಕ್ತ – ಡಾ.ಶ್ರೀರಾಮ ಭಟ್ಟ

ಸಮಾನೋ ಮಂತ್ರಃ ಸಮಿತಿಃ ಸಮಾನೀ ಸಮಾನಂ ಮನಃ ಸಹ ಚಿತ್ತಮೇಷಾಮ್
ಸಮಾನಂ ಮಂತ್ರಮಭಿಮಂತ್ರಯೇ ವಃ ಸಮಾನೇನ ವೋ ಹವಿಷಾ ಜುಹೋಮಿ
ಸಮಾನವಾದ ಕ್ರಿಯಾತ್ಮಕ ಆಲೋಚನೆಗಳು, ಸಮಾನವಾದ ಕಾರ್ಯತತ್ಪರ ಬಳಗಗಳು, ಸಮಾನ ಮನಸ್ಸು, ಜತೆಗೂಡಿದ ಅರಿವು ಈ ಎಲ್ಲರದು. ನಿಮಗಾಗಿ ನಾನು ಸಮಾನ ಅರಿವನ್ನು ಬಿತ್ತರಿಸುವೆನು. ನಿಮಗಾಗಿ ನಾನು ಸಮಾನ ಸಮರ್ಪಣೆಯನ್ನು ಮಾಡುವೆನು.

ಮಾನೀ ವ ಆಕೂತಿಃ ಸಮಾನಾ ಹೃದಯಾನಿ ವಃ ಸಮಾನಮಸ್ತು ವೋ ಮನೋ ಯಥಾ ವಃ ಸುಸಹಾಸತಿ
ಸಮಾನ ಆಶಯಗಳು, ಒಂದಾದ ಹೃದಯ, ಸಾಮರಸ್ಯದ ಮನಸ್ಸು ನಿಮ್ಮದಾಗಿರಲಿ. ಇದರಿಂದಾಗಿ ನಿಮ್ಮ ಒಡನಾಟ ಆಪ್ತವಾಗುವುದು.

ಇವು ಋಗ್ವೇದದ ಸಂವನನ ಅಂಗಿರಸ ಸೂಕ್ತದ (೧೦:೧೯೧:೨,೩,೪) ಮಂತ್ರಗಳು. ವಿಶ್ವ ಸಾಹಿತ್ಯದಲ್ಲೆ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಾಚೀನವಾದದ್ದೆಂದು ಹೇಳಲಾದ ಋಗ್ವೇದದ ಕಟ್ಟಕಡೆಯ ಪ್ರಾತಿನಿಧಿಕ ಸೂಕ್ತ ಇದು. ಸಾಮರಸ್ಯ ಸಾಹಚರ್ಯ ಸಹವಾಸ ಈ ಪ್ರಾಚೀನ ಸೂಕ್ತದ ಆಶಯ ಎನ್ನುವುದು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗೇ ಇದೆ. ಸಂವನನ ಪದವು ಲೌಕಿಕ ಸಂಸ್ಕೃತದಲ್ಲಿ ಅಷ್ಟಾಗಿ ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿಲ್ಲ. ಕ್ವಚಿತ್ತಾಗಿ ಇದ್ದರೂ ವಶೀಕರಣ ಎನ್ನುವ ಅರ್ಥದಲ್ಲಿದೆ. ಆದರೆ ವೇದದಲ್ಲಿ ಸಂವನನಕ್ಕೆ ಸಾಹಚರ್ಯ, ಒಡನಾಟ ಎನ್ನುವ ಅರ್ಥ ತೋರುತ್ತದೆ. ‘ನದಿಗಳಿಂದ ಸಂವನನಕ್ಕೆ ನಿದರ್ಶನವನ್ನು ಎತ್ತಿ ತೋರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಆ ದೇವ ಗಂಧರ್ವ ವಿತ್ತಗಳಿಂದ ಸಂವನಿನರಾಗೋಣ’ ಎಂಬ ಅರ್ಥದ ಮಂತ್ರವೊಂದಿದೆ (ಯಥಾ ಸಂವನನಂ ಯನ್ನದೀಭ್ಯ ಉದಾಹೃತಮ್/ಯದ್ವಿತ್ತೌ ದೇವಗಂಧರ್ವೌ ತೇನ ಸಂವನಿನೌ ಸ್ವಃ). ನದಿಯ ದಡಗಳಿಗೆ ಮರ ಮಟ್ಟುಗಳಿಂದ ರಕ್ಷಣೆ, ಮರ ಮಟ್ಟುಗಳಿಗೆ ನದಿಯ ಪೋಷಣೆ– ಈ ಸಾಹಚರ್ಯ (ಸಂವನನ)ದಿಂದ ಒಂದು ಒಟ್ಟಂದದ ಸಮೃದ್ಧಿ ಎನ್ನುವುದು ಈ ಮಾತಿನ ಆಶಯವಿರಬೇಕು. ಇದನ್ನು ‘ಸಂವನನ ಸೂಕ್ತ’ ಎಂದು ಹೆಸರಿಸುವಲ್ಲಿಯೂ ಇದರ ಸಾಹಚರ್ಯ ಸಂದೇಶವೇ ಕಾರಣವಾಗಿರಬೇಕು.

ಆಪ್ತ ಒಡನಾಟದ ಮೂಲಕ ಒಟ್ಟಂದದ ಸಮೃದ್ಧಿಯನ್ನು ಸಂವನನ ಸೂಕ್ತವು ವಾಚ್ಯವಾಗೇ ಹೇಳುತ್ತಿದೆ. ಭಾವನೆಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಬೌದ್ಧಿಕ ಪರಿಸರದ ಪರಿಭಾಷೆ ಈ ಮಾತುಗಳಲ್ಲಿದೆ. ವೇದದ ಕಾಲಾನಂತರದಲ್ಲಿ ವೇದದ ನಿಲವನ್ನು ಆಧರಿಸಿದ ಮತ್ತು ಆಧರಿಸದ ಅದೆಷ್ಟೋ ದರ್ಶನಗಳೂ ಮತಗಳೂ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡಿವೆ. ವೇದದೊಳಗೇ ವಿಭಿನ್ನ ನಿಲುವುಗಳು ಇವೆ. ಅದು ಸಹಜ. ಅದನ್ನು ಪರಿಭಾವಿಸಿಯೇ ಸಾಮರಸ್ಯದ ಮುನ್ನೋಟದ ಕಾಣ್ಕೆಯಾಗಿ ಆಡಿದ ಪೀಠಿಕೆಯಂತಿವೆ ಈ ಮಾತುಗಳು.