ಶಿವಾಜಿ ಮಹಾರಾಜ ಮತ್ತು ಕರ್ನಾಟಕ

Spread the love

ಭಾರತದ ಇತಿಹಾಸದ ಮಹಾಭೂಪಟದಲ್ಲಿ, ಛತ್ರಪತಿ ಶಿವಾಜಿ ಮಹಾರಾಜರನ್ನು ಮರಾಠಾ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಸ್ಥಾಪಕ ಎಂದು ಪೂಜಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅವರ ಶೌರ್ಯ, ಮಿಲಿಟರಿ ಪ್ರತಿಭೆ ಮತ್ತು ಆಡಳಿತವು ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದ ಮೇಲೆ ಹಾಗೂ ಚರಿತ್ರಯಲ್ಲಿ ಅಳಿಸಲಾಗದ ಛಾಪು ಮೂಡಿಸಿದೆ. ಆದರೂ, ಅವರ ಪರಂಪರೆಯ ಅಷ್ಟೇ ದೊಡ್ಡ ಅಧ್ಯಾಯವು ಕರ್ನಾಟಕದಲ್ಲಿ, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಬೆಂಗಳೂರಿನಲ್ಲಿ ತೆರೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಶಿವಾಜಿ ಮತ್ತು ಕರ್ನಾಟಕದ ನಡುವಿನ ಸಂಪರ್ಕಗಳು, ಮೈತ್ರಿಗಳು, ಯುದ್ಧ, ಮತ್ತು ಅವರ ಸ್ಥಾನಮಾನಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾದ ಅನೇಕ ಅಂಶಗಳನ್ನು ಕರ್ನಾಟಕದೊಂದಿಗೆ ಜೋಡಿಸುತ್ತವೆ.

ಬೆಂಗಳೂರಿನಲ್ಲಿ ಶಿವಾಜಿ: ದಕ್ಷಿಣದ ಜೊತೆ ಒಂದು ಕೊಂಡಿ

17 ನೇ ಶತಮಾನದ ಮಧ್ಯಭಾಗದಲ್ಲಿ, ಬೆಂಗಳೂರು ಮತ್ತು ಅದರ ಸುತ್ತಮುತ್ತಲಿನ ಪ್ರದೇಶಗಳು ಬಿಜಾಪುರದ ಆದಿಲ್ ಶಾಹಿ ಸುಲ್ತಾನರ ಆಳ್ವಿಕೆಯಲ್ಲಿತ್ತು. ಈ ದಖ್ಖನಶಕ್ತಿಯು ಮರಾಠರಿಗೆ ವಿರೋಧಿ ಮತ್ತು ಸಾಂದರ್ಭಿಕ ಮಿತ್ರರಾಗಿದ್ದರು. ಶಿವಾಜಿಯ ತಂದೆ, ಶಹಾಜಿ ಭೋಸಲೆ, ಬಿಜಾಪುರ ಸುಲ್ತಾನರ ವ್ಯವಹಾರಗಳಲ್ಲಿ ನಿರ್ಣಾಯಕ ಪಾತ್ರವನ್ನು ವಹಿಸಿದ್ದವರು ಮತ್ತು 1630ರ ದಶಕದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಬೆಂಗಳೂರಿನ ಜಾಗೀರನ್ನು ಅವರಿಗೆ ನೀಡಲಾಯಿತು. ಇದು ಕರ್ನಾಟಕದೊಂದಿಗೆ ಭೋಸಲೆ ಕುಟುಂಬದ ನೇರ ಸಂಪರ್ಕಕ್ಕೆ ನಾಂದಿ ಹಾಡಿತು. ಶಿವಾಜಿ ಮಹಾರಾಜರು ಫೆಬ್ರವರಿ 19, 1630 ರಂದು ಇಂದಿನ ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದ ಶಿವನೇರಿ ಕೋಟೆಯಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದರು. ಯುವ ಶಿವಾಜಿ, ಬೆಂಗಳೂರಿನಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಬೆಳವಣಿಗೆಯ ವರ್ಷಗಳ ಒಂದು ಭಾಗವನ್ನು ಕಳೆದರು. ಅಲ್ಲಿ ಅವರು ತಮ್ಮ ತಂದೆಯ ಮಾರ್ಗದರ್ಶನದಲ್ಲಿ ದಖ್ಖನ ರಾಜಕೀಯ, ಮಿಲಿಟರಿ ತರಬೇತಿ ಮತ್ತು ಆಡಳಿತದ ಸೂಕ್ಷ್ಮತೆಯನ್ನು ಅರಿತುಕೊಂಡರು.

Join WhatsApp Group

ಶಹಾಜಿಯು ವಿವಿಧ ದಖ್ಖನ ಸುಲ್ತಾನರಿಗೆ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದ ಪ್ರಮುಖ ಸೇನಾಧಿಕಾರಿಯಾಗಿದ್ದು ಶಿವಾಜಿಗೆ ನಾಯಕತ್ವದ ಪಾಠ ಹೇಳಿಕೊಡುವ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸಿದರೆ, ಜೀಜಾಬಾಯಿ ಶಿವಾಜಿಯಲ್ಲಿ ಆಳವಾದ ಕರ್ತವ್ಯ, ಸ್ವಾವಲಂಬನೆ ಮತ್ತು ಪ್ರಜೆಗಳನ್ನು ಪ್ರೀತಿಸುವುದನ್ನು ಹೇಳಿಕೊಟ್ಟಳು. ಈ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿಯೇ ಅವರು ತಮ್ಮ ರಾಜತಾಂತ್ರಿಕ ಮತ್ತು ಯುದ್ಧ ಕೌಶಲ್ಯಗಳನ್ನು ಹುರಿಗೊಳಿಸಿದರು, ಇದು ನಂತರ ದೊಡ್ಡ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಶಾಹಿ ಶಕ್ತಿಗಳ ವಿರುದ್ಧ ಅವರ ಕಾರ್ಯತಂತ್ರಗಳನ್ನು ರೂಪಿಸಲು ಅವರಿಗೆ ಸಹಾಯಕವಾಯಿತು. ಶಿವಾಜಿಯವರ ಜೀವನ ಮತ್ತು ಪರಂಪರೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸಿದ ಹಲವಾರು ಕುಟುಂಬ ಸದಸ್ಯರಿದ್ದರು. ಶಿವಾಜಿಯ ಮದುವೆ ಸಮಾರಂಭವು ಇಂದಿನ ಚಿಕ್ಕಪೇಟೆಯ ಪ್ರದೇಶದ ಗೌರಿ ಮಹಲ್ ಅರಮನೆಯಲ್ಲಿ ನಡೆಯಿತು. ಅವರ ಪತ್ನಿ ಸಾಯಿ ಬಾಯಿ ನಿಂಬಾಳ್ಕರ್ ಭಾವನಾತ್ಮಕ ಮತ್ತು ಕಾರ್ಯತಂತ್ರದ ಬೆಂಬಲವನ್ನು ನೀಡಿದರು. ಬೆಂಗಳೂರಿನಲ್ಲಿ ಗೋಸಾಯಿ ಮಠ, ಗೌರಿಮಹಲ್ ಹಾಗೂ ಕಾಡುಮಲ್ಲೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನ ಇವೆಲ್ಲದರ ನಿರ್ಮಾಣಕ್ಕೆ ಶಿವಾಜಿ ಮಹಾರಾಜರ ನೇರ ಕೊಡುಗೆಯಿದೆ. ಕಾಡುಮಲ್ಲೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನದ ಪಕ್ಕದಲ್ಲಿರುವ ಫಲಕದಿಂದ ಈ ವಿಚಾರ ತಿಳಿದುಬರುತ್ತದೆ. ಬೆಂಗಳೂರಿನ ಒಂದು ಭಾಗ ಶಿವಾಜಿನಗರ ಎಂದೇ ಕರೆಯಲ್ಪಡುತ್ತದೆ ಹಾಗೂ ಸದಾಶಿವನಗರದ ಈಜುಕೊಳದ ಮುಂಭಾಗದಲ್ಲಿ ಮಹಾರಾಜರ ಬೃಹತ್ ಪ್ರತಿಮೆಯನ್ನು ಪ್ರತಿಷ್ಠಾಪಿಸಿ ಅವರ ನೆನಪನ್ನು ಇಂದಿಗೂ ಕಾಪಾಡಿಕೊಂಡು ಬರಲಾಗುತ್ತಿದೆ. ಕಾರವಾರದ ಸದಾಶಿವಗಢ ಪ್ರದೇಶ ಕೂಡ ಶಿವಾಜಿಯ ಆಡಳಿತದಡಿ ಬಂದಿದ್ದು 1665 ಮತ್ತು 1673ರಲ್ಲಿ ಇಲ್ಲಿಗೆ ಬಂದಿದ್ದರು ಎಂದು ಆ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ ಹಾಕಲಾದ ಫಲಕದಿಂದ ತಿಳಿದುಬರುತ್ತದೆ.

ಅಂದಿನ ಕರ್ನಾಟಕದಲ್ಲಿ ದಂಡಯಾತ್ರೆಗಳು: ಮರಾಠರ ಹೆಜ್ಜೆಗುರುತು

ಕರ್ನಾಟಕದಲ್ಲಿ ಶಿವಾಜಿಯ ಸೇನಾ ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಗಳು ಕೇವಲ ಅವರ ಮಹತ್ವಾಕಾಂಕ್ಷೆಗಳಷ್ಟೇ ಆಗಿರಲಿಲ್ಲ. ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದ ಆಚೆಗೆ ಮರಾಠಾ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ಕ್ರೋಢೀಕರಿಸುವ ಲೆಕ್ಕಾಚಾರದ ಪ್ರಯತ್ನವಾಗಿತ್ತು. ಕೆಲವು ಪ್ರಮುಖ ಘಟನೆಗಳು ಈ ಪ್ರದೇಶದೊಂದಿಗಿನ ಅವರ ಆಳವಾದ ಕಾರ್ಯತಂತ್ರವನ್ನು ತೋರಿಸುತ್ತವೆ:
ಕೊಪ್ಪಳ ಮತ್ತು ಇತರ ಕೋಟೆಗಳ ಮುತ್ತಿಗೆ: ಶಿವಾಜಿ ಕೋಟೆಗಳ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆ ಮತ್ತು ಆಯಕಟ್ಟಿನ ಸ್ಥಳಗಳ ಮೇಲಿನ ನಿಯಂತ್ರಣವನ್ನು ಮೊದಲಿಗೆ ಗುರುತಿಸಿದವರು. ಉತ್ತರ ಕರ್ನಾಟಕ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಯಶಸ್ವಿ ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಗಳನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿ, ಕೊಪ್ಪಳ ಮತ್ತು ಬೆಡ್ನೂರ್ (ಇಂದಿನ ಶಿವಮೊಗ್ಗದ ನಗರ) ನಂತಹ ಕೋಟೆಗಳನ್ನು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡರು.
ನಾಯಕರೊಂದಿಗೆ ಸಂವಹನ: ಸ್ಥಳೀಯ ನಾಯಕರು, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಕೆಳದಿ ಮತ್ತು ಇಕ್ಕೇರಿಯ ನಾಯಕರು ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಅಧಿಕಾರ ರಚನೆಯಲ್ಲಿ ಮಹತ್ವದ ಪಾತ್ರವನ್ನು ವಹಿಸಿದರು. ಶಿವಾಜಿ ಅವರೊಂದಿಗೆ ರಾಜತಾಂತ್ರಿಕ ಸಂಬಂಧಗಳನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಂಡರು. ಮೊಘಲರು ಮತ್ತು ಆದಿಲ್ ಶಾಹಿಗಳಂತಹ ಸಾಮಾನ್ಯ ವಿರೋಧಿಗಳ ವಿರುದ್ಧ ಪರಸ್ಪರ ಬೆಂಬಲವನ್ನು ಖಾತ್ರಿಪಡಿಸಿಕೊಂಡರು.
ಸಿರಾ ಯುದ್ಧ ಮತ್ತು ಬೆಂಗಳೂರಿನ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆ: ಬೆಂಗಳೂರು, ಅವರ ತಂದೆಯ ಆಳ್ವಿಕೆಯಲ್ಲಿ, ಪ್ರಮುಖ ಮಿಲಿಟರಿ ಮತ್ತು ಆಡಳಿತ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿತ್ತು. ಶಿವಾಜಿ ಸ್ವತಃ ಬೆಂಗಳೂರನ್ನು ಆಳದಿದ್ದರೂ, ಈ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಅವರ ಪ್ರಭಾವವು ಅವರ ತಂದೆಯ ಆಡಳಿತ ಮತ್ತು ಸುತ್ತಮುತ್ತಲಿನ ಅವರ ನಂತರದ ಮಿಲಿಟರಿ ಮಧ್ಯಸ್ಥಿಕೆಗಳ ಮೂಲಕ ಪ್ರಬಲವಾಗಿತ್ತು.

ಕರ್ನಾಟಕದಲ್ಲಿ ಶಾಶ್ವತ ಪರಂಪರೆ

ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರಕ್ಕೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ ಕರ್ನಾಟಕದಲ್ಲಿ ಶಿವಾಜಿಯ ಉಪಸ್ಥಿತಿಯು ಸೀಮಿತವಾಗಿದ್ದರೂ, ಅವರ ಪ್ರಭಾವವು ಉಳಿದುಕೊಂಡಿತು. ಮರಾಠರು ಅವರ ಆಳ್ವಿಕೆಯ ನಂತರವೂ ಕರ್ನಾಟಕದಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ಪ್ರದೇಶಗಳ ಮೇಲೆ ನಿಯಂತ್ರಣವನ್ನು ಮುಂದುವರೆಸಿದರು. ಈ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಮೊಘಲ್ ಮತ್ತು ಆದಿಲ್ ಶಾಹಿ ಶಕ್ತಿಗಳ ಅವನತಿಗೆ ಕೊಡುಗೆ ನೀಡಿದರು. ಇದಲ್ಲದೆ, ಕರ್ನಾಟಕದಲ್ಲಿ ಮರಾಠ ಪರಂಪರೆ ಇಂದಿಗೂ ಗೋಚರಿಸುತ್ತದೆ. ರಾಜ್ಯದ ಅನೇಕ ಪಟ್ಟಣಗಳು, ಕೋಟೆಗಳು ಮತ್ತು ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳು ಮರಾಠಾ ಪ್ರಭಾವಕ್ಕೆ ಸಾಕ್ಷಿಯಾಗಿವೆ. ಕನ್ನಡ ಉಪಭಾಷೆಗಳಲ್ಲಿನ ಭಾಷಾ ಕುರುಹುಗಳು ಮತ್ತು ಶಿವಾಜಿಯ ಶೋಷಣೆಗಳ ನಿರಂತರ ಕಥೆಗಳು. ಕೆಳದಿ ನಾಯಕ ರಾಣಿ ಚೆನ್ನಮ್ಮ, ಮೊಘಲ್ ಪಡೆಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿರೋಧಿಸುವಲ್ಲಿ ನಿರ್ಣಾಯಕ ಪಾತ್ರವನ್ನು ವಹಿಸಿದಳು. ರಾಣಿ ಚೆನ್ನಮ್ಮ ಭಾಗಶಃ ಶಿವಾಜಿಯ ಧಿಕ್ಕಾರದ ಮನೋಭಾವದಿಂದ ಸ್ಫೂರ್ತಿ ಪಡೆದಿದ್ದರು ಎಂದು ಇತಿಹಾಸದ ಪುಟಗಳಿಂದ ತಿಳಿದು ಬರುತ್ತದೆ.

ಶಿವಾಜಿಯ ಸಾಹಸದಲ್ಲಿ ಕರ್ನಾಟಕದ ಪಾತ್ರ

ಕರ್ನಾಟಕದೊಂದಿಗೆ ಶಿವಾಜಿಯ ಸಂಪರ್ಕವು ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲಿ ಕೇವಲ ಸಣ್ಣ ಅಧ್ಯಾಯವಾಗಿರದೆ, ನಾಯಕನಾಗಿ ಅವರ ಪ್ರಯಾಣದ ಅತ್ಯಗತ್ಯ ಭಾಗವಾಗಿದೆ. ಈ ಪ್ರದೇಶದೊಂದಿಗಿನ ಅವರ ಸಂವಹನಗಳು ಸ್ವಾವಲಂಬಿ ಮರಾಠ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಅವರ ದಾರಿಯನ್ನು ರೂಪಿಸಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡಿತು. ಹೆಚ್ಚು ಮುಖ್ಯವಾಗಿ, ಕರ್ನಾಟಕದಲ್ಲಿ ಅವರ ಉಪಸ್ಥಿತಿಯು ಐತಿಹಾಸಿಕ ಸಂಬಂಧಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿತು. ಈಗ ಅದು ಆಯಾ ಪ್ರದೇಶದ ವಾರ್ಷಿಕ ಆಚರಣೆಗಳಲ್ಲಿ ಹಾಸುಹೊಕ್ಕಾಗಿದೆ. ಇಂದು, ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ ಮತ್ತು ಕರ್ನಾಟಕ ಎರಡೂ ತಮ್ಮ ಸ್ವಂತದ ಪರಂಪರೆಯಲ್ಲಿ ಹೆಮ್ಮೆ ಪಡುವಂತೆ, ಶಿವಾಜಿಯ ಪರಂಪರೆಯು ಭಾರತೀಯ ಇತಿಹಾಸದ ಅಂತರ್ಸಂಪರ್ಕಕ್ಕೆ ಸಾಕ್ಷಿಯಾಗಿದೆ. ಶೌರ್ಯ ಮತ್ತು ಆಡಳಿತದ ಶ್ರೇಷ್ಠತೆಯ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ವೈವಿಧ್ಯಮಯ ಸಂಸ್ಕೃತಿಗಳನ್ನು ಒಂದುಗೂಡಿಸುತ್ತದೆ.